28 Nov 2025
Fact check
MFCN/Akyab Post/The Red Flag
အခုရက်ပိုင်းဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ စစ်ကောင်မရှင်ရဲ့ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာနဲ့ ပြန်လွတ်ပေးတဲ့အထဲမှာ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်တို့လည်း ပါဝင်တယ် ဆိုပြီးတော့ ရေးသားဖြန့်ဝေထားတဲ့ အကြောင်းအရာဟာ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပါတယ်။
YouTube မှာ Subscribers 61K ရှိတဲ့ The Daily Lens ဆိုတဲ့ ချန်နယ်ကနေ နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့မှာ ၂မိနစ်နဲ့ ၃၂ စက္ကန့်ရှိတဲ့ ဗီဒီယိုကို ဖြန့်ခဲ့တာဖြစ်ပြီးတော့ ဗီဒီယိုထဲမှာ “ထွက်လာကြပြီ။ ဒေါ်စု၊ ဦးဝင်းမြင့် နဲ့ အကျဉ်းသား ၅၀၀၀ လွှတ်။ ရွေးကောက်ပွဲ အောင်မြင်ရေး ယတြာချေတဲ့အနေနဲ့ ဒေါ်စု အပါအဝင် ဦးဝင်းမြင့် နဲ့ အကျဉ်းသား ၅၀၀၀ ကို လွှတ်လို့ လန့်ကုန်ပြီ” ဆိုပြီးတော့ ရေးသားဖြန့်ဝေထားပါတယ်။
နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့ကနေ ဖြန့်ချိထားတဲ့ ဒီပို့စ်ကို Akyab Post ကနေ စစ်ဆေးထားတဲ့ နိုဝင်ဘာလ ၂၈ ရက်နေ့အထိ viewers 158,158 ထိရှိပြီးတော့ ဆက်လက်ပြီးတော့ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပါတယ်။
ဖြန့်ချိထားတဲ့ အကြောင်းအရာကို MFCN အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်တဲ့ Akyab Post ကနေ စစ်ဆေးကြည့်လိုက်တဲ့အခါမှာ စစ်ကော်မရှင်ကနေ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်နဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၃၀၀၀ ကျော် လွတ်ပေးလိုက်တာတဲ့ အထဲမှာ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သမ္မတဦးဝင်းမြင့်တို့ မပါဝင်ဘဲ ဖြန့်ဝေထားတဲ့ အကြောင်းအရာဟာ လုပ်ကြံဖန်တီးထားတဲ့ သတင်းတုသတင်းမှားဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။
သတင်းစိစစ်ချက်
ဖေ့စဘုတ်လူမှုကွန်ရက်မှာ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိတဲ့ ပို့စ်မှာပါရှိတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို သိရှိရဖို့ Akyab Post ဖက်ကနေ google advanced search tools ကို သုံးပြီးတော့ စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။
Google မှာ “နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများလွတ်ပေး” ဆိုတဲ့ keywords နဲ့ ရှာကြည့်လိုက်တဲ့အခါမှာ မြန်မာပြည်တွင်း သတင်းမီဒီယာဌာနတစ်ခုဖြစ်တဲ့ DVB ကနေ နိုဝင်ဘာလ ၂၆ ရက်နေ့မှာ “နိုင်ကျဉ်း ၃၀၀၀ ကျော် ပြန်လွှတ်၊ ပုဒ်မ ၅၀၅-က အမှု ၅,၅၀၀ ကျော်ပိတ်သိမ်း” ဆိုတဲ့ သတင်းကို တွေ့ရှိရပါတယ်။
DVB ရဲ့ သတင်းမှာ “အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီက ပုဒ်မ ၅၀၅-က နဲ့ တရားစွဲခံနေရသူ ၅,၅၀၀ ကျော်ကို အမှုပိတ်ပြီး ထောင်ကျနေတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၃,၀၀၀ ကျော်ကို လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့် ပေးလိုက်ပါတယ်။” လို့ ရေးသားဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ပြည်တွင်းသတင်းဌာနကြီးတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Myanmar Now သတင်းဌာနကနေလည်း နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့မှာ “စစ်ကော်မရှင်က ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅ -က အရ ပြစ်ဒဏ်ကျခံလျက်ရှိသော အကျဉ်းသား ၃၀၀၀ ကျော်အား ခံဝန်ဖြင့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပြုခဲ့ကြောင်းနှင့် ထိုပုဒ်မဖြင့် တရားစွဲဆိုခံရပြီး ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေသူများ၏ အမှုများများကို ရုပ်သိမ်းကြောင်း ယမန်နေ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။” လို့ ရေးသားဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒီအကြောင်းအရာကိုပဲ နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနကြီးတစ်ခုဖြစ်တဲ့ BBC ကနေ နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့မှာ “၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီကစလို့ ရာဇသတ်ကြီး ပုဒ်မ ၅၀၅ – က နဲ့ ထောင်ဒဏ်ချမှတ် ခံထားရသူတွေ၊ အမှုဖွင့်ခံထားရသူတွေအပါအဝင် အဲဒီပုဒ်မနဲ့ ဖမ်းဝရမ်းထုတ်လို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေရသူတွေကို စစ်တပ်ရဲ့ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီ(ကာလုံ) က အမှု ပိတ်သိမ်းကြောင်း မနေ့က နိုဝင်ဘာ ၂၆ ရက်က ကြေညာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။” လို့ ရေးသားဖော်ပြထားပါတယ်။
စိတ်ချယုံကြည်ရတဲ့ သတင်းမီဒီယာဌာနကြီးတွေရဲ့ ရေးသားဖော်ပြချက်မှာ ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅ -က နဲ့ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့သူတွေကို စစ်ကောင်စီဖက်ကနေ လွှတ်ပေးခဲ့တာကို တွေ့ရပြီးတော့ ဒီလို လွှတ်ပေးတဲ့အထဲမှာ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သမ္မတဦးဝင်းမြင့်တို့ကိုပါ လွတ်ပေးလိုက်တယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာကို မတွေ့ရှိရပါဘူး။
သုံးသပ်ချက်
စိတ်ချယုံကြည်ရတဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေရဲ့ ရေးသားဖော်ပြချက်တွေနဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေမှာ စစ်ကောင်မရှင်ဖက်ကနေ စစ်ကော်မရှင်က ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅ -က အရ ပြစ်ဒဏ်ကျခံလျက်ရှိသော အကျဉ်းသား ၃၀၀၀ ကျော်အား ခံဝန်ဖြင့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးလိုက်တာကို တွေ့ရပြီးတော့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သမ္မတဦးဝင်းမြင့်တို့ လွတ်မြောက်လာတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာကို မတွေရှိရပါဘူး။
ဒါ့အပြင် ဖြန့်ဝေထားတဲ့ ဗီဒီယိုထဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံနေရဟန် ပုံတွေကို AI နဲ့ ပြုပြင်ပြီး ထည့်သွင်းဖော်ပြထားတာကို တွေ့ရပြီးတော့ တိကျခိုင်မာမှုမရှိတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို နောက်ခံစကားပြောနဲ့ ပြောဆိုထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဒါ့အပြင် သတင်းအမှားဖြန့်ထားတဲ့ “The Daily Lens” ဆိုတဲ့ YouTube ချန်နယ်ဟာ လုပ်ကြံရေးသားထားတဲ့သတင်းတွေကို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူများအောင် Click Bit page တစ်ခုဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ယခင်ကလည်း The Daily Lens YouTube ချန်နယ်ကနေ တိကျခိုင်မာမှုမရှိဘဲ ပြည်သူလူထုရဲ့ အမြင်ကိုဝေဝါးအောင် သတင်းတုသတင်းမှားတွေကို ဖြန့်ခဲ့တာကို တွေ့ရပြီးတော့ Akyab Post ကနေ စိစစ်စစ်ဆေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
လက်ရှိမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေ မတည်ငြိမ်မှုတွေကို အခွင့်ကောင်းယူပြီးတော့ သတင်းတုသတင်းမှား ဖြန့်သူတွေဟာ မှန်ကန်တိကျမှုမရှိဘဲ အများပြည်သူ စိုးရိမ်အောင် သတင်းတုသတင်းမှားဖြန့်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြန်မာပြည်အနှံ့မှာ ဖုန်း၊ အင်တာနက်လိုင်းအခက်အခဲတွေကြောင့် သတင်းအချက်အလက် စီးဆင်းမှုမှာ နှေးကွေးလျက်ရှိပြီးတော့၊ ရရှိထားတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကိုလည်း သေချာစီစစ်ပြီးမှ လက်ခံကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။
စာဖတ်သူတွေအနေနဲ့သတင်းတု/သတင်းမှားဖြစ်တယ်လို့ သံသယရှိရင်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ မှန်ကန်တဲ့သတင်း ဟုတ်၊ မဟုတ်အတည်ပြု မေးမြန်းလိုရင်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ Fact Checking ပြုလုပ်ပေးတဲ့ သတင်းဌာန/အဖွဲ့အစည်း တွေရဲ့ Chat Box ကနေ သွားရောက်မေးမြန်းကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။
Myanmar Fact-checking Network အဖွဲ့ဝင်တွေ အချက်အလက်စစ်ဆေးထားတဲ့ သတင်းတွေကို ဒီနေရာမှာ ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။
